چه ساعتی ماهگرفتگی کامل در ایران دیده میشود
شامگاه یکشنبه، آسمان ایران و بسیاری از مناطق جهان شاهد یکی از زیباترین پدیدههای نجومی بود؛ این خسوف طولانی و عمیق، یکی از برجستهترین رویدادهای نجومی سال ۱۴۰۴ محسوب میشود.
به گزارش اقتصادایران؛ آسمان شب یکشنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۴، شاهد رخدادی نادر و تماشایی بود: ماه گرفتگی کامل یا «ماه خونین»، پدیدهای که قرص ماه را به رنگ سرخ مسی درآورد و نگاه علاقهمندان به نجوم را خیره کرد. این رویداد، علاوه بر جلوه بصری خیرهکننده، فرصتی علمی فراهم کرد تا ارتباط میان حرکتهای دقیق کیهانی و تأثیرات نور و جو زمین بر ماه بررسی شود.
ماه گرفتگی همواره یکی از پرجاذبهترین پدیدههای آسمانی برای دانشمندان و رصدگران بوده است و فرهنگها و تمدنهای مختلف، روایتهای گوناگونی درباره آن دارند. ماه گرفتگی ۱۶ شهریور، اما به دلیل چند ویژگی منحصربهفرد، توجه همه را به خود جلب کرد؛ ماه در نزدیکترین فاصله به زمین قرار داشت و عبور آن از مرکز سایه زمین باعث شد رنگ سرخ مسی و شدت بصری پدیده به حدی برسد که کمتر در طول سال دیده میشود
این ترکیب نادر از شرایط مداری و جوی، آن را به یکی از طولانیترین و درخشانترین «ماه خونین»های سالهای اخیر تبدیل کرد و رصدگران در سراسر ایران و بسیاری از کشورهای همسایه توانستند تجربهای علمی و بصری کمنظیر از این رویداد کیهانی داشته باشند.
ماهگرفتگی کامل یکشنبه شب ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ (۷ سپتامبر ۲۰۲۵) یکی از مهمترین رویدادهای نجومی سال بود که از ایران و بسیاری از نقاط جهان قابل مشاهده شد. این پدیده از ساعت ۱۸:۵۸ به وقت تهران با ورود ماه به نیمسایه زمین آغاز شد و تا ساعت ۰۰:۲۵ بامداد روز دوشنبه ادامه پیدا کرد. بخش اصلی و جذاب خسوف، یعنی گرفتگی کامل، از ساعت ۲۱:۰۰ شروع شد و حدود ۸۲ دقیقه به طول انجامید و در ساعت ۲۲:۲۲ پایان یافت.
اوج این گرفتگی در حوالی ساعت ۲۱:۴۱ بود، زمانی که ماه به عمیقترین بخش سایه زمین وارد شد و قرص آن بهطور کامل به رنگ سرخ درآمد. اهمیت این خسوف نهتنها در مدت زمان طولانی آن بلکه در گستره مشاهدهپذیری وسیع آن نیز بود، چرا که این پدیده در سراسر ایران، بیشتر مناطق آسیا، استرالیا، شرق آفریقا و بخشهایی از اروپا بهوضوح دیده شد، در حالی که قاره آمریکا از مشاهده آن بیبهره ماند.
علت علمی سرخ شدن ماه در هنگام خسوف
پدیدهای که به نام «ماه خونین» شناخته میشود، در حقیقت نتیجهی پراکندگی نور خورشید در جو زمین است. هنگام ماهگرفتگی، زمین بین خورشید و ماه قرار میگیرد و سایه خود را روی قرص ماه میافکند. اگر جو زمین وجود نداشت، ماه در هنگام گرفتگی باید کاملاً تاریک و ناپدید میشد، اما به دلیل وجود جو، پرتوهای خورشید هنگام عبور از لایههای آن دچار شکست و پراکندگی میشوند. در این فرآیند، نورهای با طول موج کوتاهتر مانند آبی و بنفش بیشتر پراکنده میشوند و از مسیر خارج میگردند، در حالی که طول موجهای بلندتر، بهویژه نور قرمز و نارنجی، توان عبور بیشتری دارند و از لایههای جوی گذشته و به سطح ماه میرسند.
به همین دلیل قرص ماه در هنگام خسوف کامل به رنگ سرخ متمایل به نارنجی دیده میشود و همین پدیده علت نامگذاری آن به «ماه خونین» است. شدت سرخی ماه نیز بسته به وضعیت آلودگی جوی، غبارهای آتشفشانی و شرایط اقلیمی ممکن است پررنگتر یا کمرنگتر دیده شود.
ویژگیهای خاص این ماهگرفتگی
ماهگرفتگی ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ از چند جهت پدیدهای خاص و تماشایی به شمار میرفت. نخست آنکه این خسوف تنها چند روز پیش از حضیض مداری ماه، یعنی نزدیکترین فاصله ماه به زمین، رخ داد و به همین دلیل ماه کمی بزرگتر از حالت معمول در آسمان دیده میشد. دوم اینکه عبور ماه از مرکز سایه زمین، این گرفتگی را بسیار عمیق و طولانی کرد و آن را در ردیف خسوفهای برجسته قرن قرار داد. همچنین ترکیب حضور ماه در فاصله نزدیکتر به زمین و طولانی بودن مدت گرفتگی باعث شد شدت سرخی ماه بیشتر به چشم بیاید و منظرهای منحصربهفرد در آسمان ایجاد کند.
این ویژگیها سبب شد بسیاری از رسانههای علمی جهان از این خسوف بهعنوان یکی از مهمترین «ماه خونین»های سالهای اخیر یاد کنند. برای علاقهمندان به نجوم، این پدیده فرصتی ارزشمند برای مشاهده مستقیم تأثیر جو زمین بر نور خورشید و زیباییهای پویای کیهان بود که تا سالها در حافظه رصدگران باقی خواهد ماند.
