آماده‌باش برای افزایش قیمت خودرو/ جزییات را بخوانید

مشروح گفتگوی اقتصادنیوز با مسیح فرزانه، کارشناس بازار خودرو را بخوانید؛

***

*آقای فرزانه! اخیرا آمار شش‌ماهه تولید خودروسازها منتشر شده است و شاهد افت قابل توجهی در تولید خودروهای سواری و کامیونت‌ها هستیم. به نظر شما، دلایل این کاهش تولید چه می‌تواند باشد و آیا رکود بازار تأثیری در این وضعیت داشته است؟

نکته‌ای که وجود دارد اینکه، ما همواره صنعت خودرو را به‌عنوان یک صنعت با چرخه تأمین کامل و پیچیده در نظر می‌گیریم. این تعریف نه‌تنها در کشور ما، بلکه در تمامی دنیا به‌عنوان یک استاندارد پذیرفته شده است. در این چرخه تأمین، یکی از ارکان حیاتی و تعیین‌کننده، نقدینگی است. به عبارت دیگر، نقدینگی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی در فرآیند تأمین و تولید خودرو محسوب می‌شود.

اگر بخواهم دقیق‌تر بگویم، باید بگویم که تمامی تحولات و رخدادها در صنعت خودرو و در واقع در هر صنعت دیگری در سطح جهانی، به‌طور مستقیم وابسته به چرخه نقدینگی است. نقدینگی در هر صنعتی، به ویژه در صنعت خودروسازی، که از ابعاد مختلف اقتصادی تأثیر می‌پذیرد، نقش حیاتی و غیرقابل انکاری دارد.

در خصوص آمار شش‌ماهه، باید اشاره کنم که در بهمن ماه سال گذشته و در پنلی که در نمایشگاه بین‌المللی خودرو تهران برگزار شد، تحلیلی در مورد وضعیت صنعت خودرو و بازار آن در سال ۱۴۰۴ ارائه دادم. در آن تحلیل، تاکید کردم که در سال‌های آینده این صنعت وابستگی بیشتری به شرایط اقتصادی و سیاسی پیدا خواهد کرد. به عبارت دیگر، صنعت خودرو در کشور ما به‌ویژه به مراودات اقتصادی با سایر کشورها و تزریق ارز و نقدینگی به بازار وابسته‌تر خواهد شد.

*با توجه به مواردی که مطرح کردید،‌آیا می‌توان گفت، افزایش ریسک‌های اقتصادی و سیاسی از جمله عواملی است که به این وضعیت دامن زده است؟

بله، دقیقاً. یکی از عواملی که در وضعیت کنونی صنعت خودروسازی تأثیرگذار بوده و به شدت به آن دامن زده، افزایش ریسک‌های اقتصادی و سیاسی است. همانطور که اشاره کردم، صنعت خودرو به‌طور خاص در کشور ما به شدت به شرایط اقتصادی و سیاسی وابسته است. این صنعت نه تنها از تأثیرات سیاست‌های داخلی، بلکه از روابط اقتصادی و سیاسی با سایر کشورها نیز تأثیر می‌پذیرد. به‌خصوص در سال‌های اخیر، شاهد تشدید ریسک‌های اقتصادی و سیاسی در کشور بوده‌ایم، که به‌طور مستقیم بر روند تولید و واردات قطعات صنعت خودروسازی تأثیر گذاشته است.

ریسک های اقتصادی و سیاسی عامل بی ثباتی در بازار خودرو شده اند

افزایش ریسک‌های اقتصادی، نظیر نوسانات نرخ ارز، محدودیت‌های تجاری، و تغییرات در سیاست‌های ارزی و مالی، باعث شده است که بسیاری از خودروسازان نتوانند به درستی برنامه‌ریزی کنند و تأمین قطعات و مواد اولیه را به‌موقع انجام دهند. این مسأله باعث اختلال در چرخه تولید و در نتیجه کاهش تیراژ خودروها شده است. علاوه بر این، بحران‌های سیاسی که به نوبه خود تأثیراتی بر روابط بین‌المللی دارند، روند واردات قطعات مورد نیاز صنعت خودرو را با مشکل روبه‌رو کرده و این مسئله نیز به کاهش تولید و کیفیت خودروها دامن زده است.

در واقع، با افزایش ریسک‌های اقتصادی و سیاسی، صنعت خودروسازی دیگر نمی‌تواند به صورت پیش‌بینی‌پذیر عمل کند. به عبارت دیگر، این نوسانات باعث بی‌ثباتی در بازار و اختلال در فرآیندهای تولید و عرضه خودرو شده است. بنابراین، این ریسک‌ها به عنوان یکی از عوامل اصلی کاهش تیراژ و مشکلات اقتصادی موجود در صنعت خودروسازی به شمار می‌آیند.

*نقدینگی تا چه میزان بر صنعت خودرو و تولید اثرگذار بوده و آیا می‌توان افت تولید در این بخش را به موضوع نقدینگی نسبت داد؟

بله، نقدینگی یکی از ارکان حیاتی صنعت خودرو است و اثرگذاری آن بر تولید خودرو به‌ویژه در شرایط کنونی غیرقابل انکار است. در واقع، هرچه میزان نقدینگی در اختیار خودروسازان بیشتر باشد، توانایی آن‌ها برای تأمین قطعات، مواد اولیه و پیشبرد پروژه‌های تولیدی بالاتر خواهد بود. وقتی نقدینگی محدود می‌شود، خودروسازان مجبورند با چالش‌های جدی در تأمین منابع مالی روبه‌رو شوند و این مسأله به طور مستقیم تأثیر منفی بر روند تولید می‌گذارد.

کمبود نقدینگی به افت تولید خودرو دامن زده است

در صنعت خودروسازی، نقدینگی نه تنها برای خرید قطعات و مواد اولیه ضروری است، بلکه برای انجام فرآیندهای تولید، مدیریت هزینه‌ها و حتی فروش و خدمات پس از فروش نیز حائز اهمیت است. زمانی که نقدینگی محدود باشد، خودروسازان نمی‌توانند به سرعت به تأمین نیازهای تولیدی بپردازند و این امر منجر به کاهش ظرفیت تولید و در نهایت افت تیراژ خودروها می‌شود.

بنابراین، می‌توان گفت که یکی از دلایل اصلی افت تولید در صنعت خودرو، به ویژه در بخش‌هایی چون خودروهای سواری و کامیونت‌ها، به کمبود نقدینگی و مشکلات مالی برمی‌گردد. در شرایطی که خودروسازان با کمبود منابع مالی روبه‌رو هستند، قادر به تأمین به موقع قطعات و مواد اولیه نخواهند بود و این موضوع روند تولید را کند یا متوقف می‌کند. این وضعیت نه تنها در کوتاه‌مدت مشکلاتی ایجاد می‌کند، بلکه در بلندمدت نیز می‌تواند به تضعیف جایگاه صنعت خودرو در بازار و کاهش کیفیت و تنوع محصولات منجر شود.

در تامین قطعات خودرو وابسته به واردات و ارز خارجی هستیم

نقدینگی یکی از ارکان اصلی در صنعت خودرو است. اما باید بگویم که نقدینگی در صنعت خودرو نه تنها به‌صورت ریالی، بلکه به‌صورت ارزی هم اهمیت زیادی دارد. چرا که یکی از بخش‌های اصلی صنعت خودرو که به تأمین قطعات مربوط می‌شود، وابستگی زیادی به ارز دارد. در واقع، مواد اولیه بسیاری از قطعات خودرو که در کشور تولید می‌شود، به‌طور مستقیم از ارز خارجی تأمین می‌شود. این یعنی ما هنوز در مقیاس زیادی برای تأمین قطعات خودرو وابسته به واردات از خارج هستیم.

این وابستگی ارزی یک واقعیت است که باید آن را بپذیریم. در این شرایط، همان‌طور که اشاره کردید، نقدینگی به دو صورت ریالی و ارزی در صنعت خودرو نقشی حیاتی ایفا می‌کند. وقتی که نقدینگی در دسترس نباشد یا مشکلات اقتصادی باعث کمبود ارز یا محدودیت در تأمین ارز شود، این مسئله به‌طور مستقیم بر تولید و مونتاژ خودرو تأثیر می‌گذارد.

اثرپذیری صنعت خودروسازی از شرایط اقتصادی جهان

*پس می‌توان گفت که صنعت خودروسازی ایران علاوه بر چالش‌های داخلی، تحت تأثیر شرایط اقتصادی جهانی نیز قرار دارد؟

بله، دقیقاً. این نکته‌ای است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم. زمانی که در داخل کشور نقدینگی به میزان کافی در دسترس نباشد، این موضوع به‌طور مستقیم بر تمامی زنجیره تأمین و تولید خودرو تأثیر می‌گذارد. حال اگر این چالش را با شرایط بین‌المللی و اقتصاد سیاسی ترکیب کنیم، وضعیت پیچیده‌تر می‌شود. به‌عنوان مثال، مشکلات مربوط به تأمین ارز یا محدودیت‌هایی که در تجارت خارجی به وجود می‌آید، به‌طور مستقیم بر واردات قطعات و مواد اولیه ضروری برای صنعت خودرو تأثیرگذار خواهد بود.

این وضعیت را می‌توان با یک پازل مقایسه کرد. صنعت خودرو مانند یک پازل است که هر قطعه آن باید به‌دقت در جای خود قرار گیرد. حالا اگر یکی از این قطعات، مثلاً تأمین به موقع قطعات اصلی از خارج یا فراهم نبودن نقدینگی لازم برای خودروسازان، در اختیار قرار نگیرد، این پازل به‌درستی تکمیل نمی‌شود و مشکلاتی ایجاد می‌شود. زمانی که این قطعات از هم گسسته شوند، صنعت خودرو قادر به عملکرد صحیح نخواهد بود و نتیجه آن کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها خواهد بود.

در نهایت، وقتی که نقدینگی به‌طور مؤثر وارد چرخه تولید نمی‌شود، اثرات منفی آن به وضوح در تمامی بخش‌ها، از جمله تولید خودرو و قطعات آن، مشاهده می‌شود. این مشکلات به‌طور مستقیم در صنعت خودرو نمود پیدا می‌کنند و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت.

*با توجه به ناترازی انرژی که در کشور با آن مواجه هستیم و تأثیرات آن بر تولید خودرو، آیا می‌توان گفت که کمبود انرژی یکی از عوامل اصلی کاهش تولید خودرو در شش ماهه نخست سال جاری بوده است؟

ببینید، وضعیت تولید خودرو در شش ماهه نخست سال جاری یک واقعیت آشکار است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. علاوه بر مشکلاتی که پیش‌تر درباره نقدینگی و وابستگی به واردات قطعات اشاره کردیم، باید به یک موضوع بسیار مهم دیگر هم توجه کنیم: ناترازی انرژی که کشور با آن دست به گریبان است. تابستان امسال، این ناترازی به اوج خود رسید و واقعاً وضعیت انرژی در کشور را به بحران کشاند. این مشکل که به یک معضل عمومی تبدیل شده است، تأثیرات عمیقی بر صنایع مختلف، به‌ویژه صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی گذاشته است.

این موضوع برای هیچ‌کسی پوشیده نیست که صنایع، از جمله خودروسازان، به‌طور مستقیم از کمبود انرژی و مشکلات ناشی از آن آسیب می‌بینند. به‌ویژه در صنعت خودرو، مشکلات تأمین انرژی هم از جنبه تأمین انرژی لازم برای فرآیند تولید و هم از نظر تغییرات فنی و ساختاری در فرآیندهای تولید تأثیرگذار بوده است. این معضل به‌طور مستقیم در چرخه تأمین صنعت خودرو وارد شده است. به عبارت دیگر، زمانی که انرژی به‌طور مستمر و به مقدار کافی در دسترس نباشد، فرآیند تولید کند می‌شود یا حتی ممکن است کاملاً متوقف شود، و این مسأله تأثیرات مستقیمی بر آمار تولید خودرو خواهد داشت.

تاثیر ناترازی انرژی بر تیراژ تولید خودرو در کشور

ناترازی انرژی که در تابستان امسال شاهد آن بودیم، یکی از عوامل اصلی کاهش تیراژ تولید خودرو در کشور است. زمانی که انرژی به مقدار کافی برای تأمین نیازهای تولید در دسترس نباشد، طبیعی است که صنعت خودروسازی، به‌ویژه در بخش‌های سنگین و مونتاژی، با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شود. این مشکل نه تنها در خودروسازی، بلکه در صنعت قطعه‌سازی نیز تأثیرگذار است، زیرا بسیاری از قطعات مورد نیاز برای تولید خودرو، به فرآیندهای انرژی‌بر وابسته هستند. ناترازی انرژی، به‌ویژه در شرایطی که مشکلات اقتصادی نیز تشدید شده است، می‌تواند تأثیرات منفی شدیدی بر روند تولید داشته باشد.

*برخی تحلیلگران تاکید دارند کاهش نقدینگی و قدرت خرید مردم، بر روند تولید و بازار خودرو تأثیرگذار بوده است، ارزیابی و تحلیل شما چیست؟

وقتی وضعیت اقتصادی مردم ضعیف می‌شود و نقدینگی کمتری در دست مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد، این امر به طور طبیعی باعث رکود در بازار خودرو می‌شود. در واقع، اقتصاد بازار خودرو به شدت به وضعیت اقتصادی و قدرت خرید مصرف‌کنندگان وابسته است. به عبارت دیگر، زمانی که شرایط اقتصادی مردم بهبود می‌یابد، آن‌ها معمولاً قادر خواهند بود خودرو خریداری کنند و این امر باعث تحریک بازار و ایجاد رونق در خرید و فروش می‌شود. اما هنگامی که نقدینگی در دست مردم کاهش می‌یابد و قدرت خرید آن‌ها محدود می‌شود، رکود در بازار خودرو به وضوح قابل مشاهده است.

در چنین شرایطی، وقتی مردم دیگر قادر به خرید خودرو نباشند و دستمزدها نیز با نرخ تورم هم‌راستا نباشد، دیگر هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی پرتحرک و پویایی در بازار خودرو مشاهده نخواهد شد. این رکود به ویژه در صنعت خودروی داخلی و مونتاژی که با مشکلات تولید و واردات قطعات دست و پنجه نرم می‌کند، بیشتر به چشم می‌آید. به عبارت ساده‌تر، کاهش حجم نقدینگی در دست مصرف‌کنندگان موجب می‌شود که بازار خودرو فاقد تحرک و فعالیت شود و چراغ این بازار به‌طور چشمگیری خاموش شود.