اسپرم انسان تا چه مدت میتواند زنده بماند؟
این یک افسانه است که اسپرمها بلافاصله پس از تماس با اکسیژن میمیرند. در واقع، میزان مقاومت آنها ممکن است شما را شگفتزده کند.
به گزارش اقتصادایران، سلولهای اسپرم مأموریتی خطیر برعهده دارند، اما عمر آنها محدود است. از لحظهای که این سلولها در بیضهها ساخته میشوند تا زمانی که بتوانند راه خود را در هزارتوی دستگاه تناسلی زنان پیدا کنند، ساعت درونیشان در حال تیکتاک کردن است.
اما اسپرم انسان دقیقاً چقدر زنده میماند تا بتواند سفر پیچیدهاش را به پایان
طول عمر اسپرمها به چندین عامل بستگی دارد که بسیاری از آنها هنوز در حال بررسیاند. مایع پلاسمایی که اسپرم را وارد بدن میکند. میتواند نقش مهمی ایفا کند. این مایع حاوی مواد تغذیهای و پشتیبان مانند مولکولهای پروتئینی و مواد مغذی مانند روی است. برت گفت: «با اینکه اسپرم انرژی زیادی مصرف میکند، در صورت کمبود منابع، میتواند به شیوهای کارآمدتر برای تولید و مصرف انرژی روی بیاورد که احتمالاً باعث افزایش طول عمرش میشود.»
دستگاه تناسلی زنانه نیز در زندهماندن اسپرم نقش حیاتی دارد. زیرا در مسیر حرکت به سوی تخمک، انرژی لازم را بهصورت گلوکز در اختیار اسپرم قرار میدهد. برت افزود: «اسپرم منابع انرژی داخلی دارد، اما این منابع برای پنج یا هفت روز کافی نیستند. آنها برای بقا نیاز دارند انرژی را از دستگاه تناسلی زنانه دریافت کنند.»
از طرفی، به نظر میرسد سلولهای دستگاه تناسلی زنانه، مثلا در بخش پایینی لوله فالوپ (تخمبر) بهعنوان «ایستگاههای استراحت» مهمی برای اسپرم عمل میکنند. برت گفت:
به جای اینکه اسپرم مستقیماً و با سرعت به سمت تخمک حرکت کند. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد آنها از سرعت خود میکاهند و در این مخازن توقف میکنند. در آنجا به سلولهای سطحی میچسبند و بهنوعی پناه میگیرند. تا زمانی که دوباره برای جهش نهایی به سمت تخمک، خود را آزاد کنند.
در واقع، زمانی که پژوهشگران پدیدهی توقف تخمکها را در خوکها بررسی کردند. دریافتند که سلولهای اسپرم به قندهای خاصی به نام گلیکانها که در سلولهای لوله فالوپ (تخمبر) وجود دارد، متصل میشوند. و اسپرمهایی که این اتصال را برقرار کرده بودند، نسبت به آنهایی که متصل نشده بودند، مدت بیشتری زنده ماندند. پژوهشها در مورد دیگر گونههای پستانداران نیز نشان میدهد که اسپرمهایی که به سلولهای لوله فالوپ متصل میشوند. بهتر حرکت میکنند، شانس باروری بالاتری دارند و عمر بیشتری نسبت به اسپرمهای بدون اتصال دارند.
احتمال دارد که سلولهای لوله فالوپ، مواد لازم را به اسپرم برسانند یا تغییراتی در آنها ایجاد کنند. که باعث پایداری و افزایش طول عمرشان در دستگاه تولیدمثل شود. برت توضیح میدهد: «دادههای زیادی در مورد مولکولهای مختلفی که ممکن است بین اسپرم و لوله فالوپ رد و بدل شوند. وجود دارد و در واقع، این احتمال وجود دارد که خود اسپرمها به لوله فالوپ سیگنالهایی بفرستند.» فکر نمیکنم هنوز مکانیزم دقیق این فرآیند مشخص شده باشد.
بااینحال، مطالعات در این زمینه روی انسان دشوار است و در نتیجه، دادهها محدود هستند. آنچه مشخص بهنظر میآید، این است که اسپرمهایی با طول عمر بیشتر، در انسان مزیت تولیدمثلی دارند. اسپرمهایی که چند روز در بدن باقی میمانند.شانس بیشتری برای همزمانی با تخمکگذاری دارند؛ یعنی بازهی زمانی کوتاه که تخمدان، تخمکی را برای لقاح آزاد میکند. توانایی اسپرم برای انتظار در «مخازن لوله فالوپ» تضمین میکند. که صدها اسپرم در حالت آمادهباش باشند تا به محض رسیدن تخمک، برای لقاح وارد عمل شوند.
«نمونههای خارقالعادهای از بقای چندینساله اسپرم در دستگاه تولیدمثل خزندگان وجود دارد»
برت میگوید: «احتمال بارداری در نزدیکی زمان تخمکگذاری و بهویژه در خود روز تخمکگذاری بیشتر است. اما اگر اسپرمها بتوانند از قبل آنجا باشند و منتظر بمانند، این یک مزیت است. زندهماندن طولانیتر، این انعطافپذیری را به آنها میدهد.»
پایداری اسپرمها مزیتی فقط مختص انسان نیست. در واقع، اسپرمها در برخی گونههای دیگر توانایی بقای فوقالعادهای دارند و میتوانند مدتها بیشتر از اسپرمهای انسان زنده بمانند. نیکسون میگوید: «ما میدانیم که اسپرم برخی گونههای خفاش میتوانند تا شش ماه در دستگاه تولیدمثل ماده زنده بمانند. همچنین نمونههای خارقالعادهای از بقای چندینساله اسپرم در دستگاه تولیدمثل خزندگان وجود دارد.»
اینکه چنین اسپرمهایی چگونه توانستهاند اینقدر طولانی زنده بمانند، یکی دیگر از رازهای شگفتانگیز زیستشناسی است. دانشمندان هنوز موفق نشدهاند کاملاً کشف کنند که این بقای طولانی چگونه ممکن شده است.
پاسخ این سؤال بستگی به مکان اسپرم و شرایطی مانند دما، رطوبت و سطح انرژی دارد. برای مثال، اسپرمها پس از تولید در بیضهها، تا ۱۰ روز در مسیری باریک و مارپیچ به نام اپیدیدیم حرکت میکنند تا به مخزنی در انتهای آن برسند و در آنجا تا زمان انزال منتظر میمانند.
برت نیکسون، پژوهشگر دانشکده علوم محیطی و زیستی دانشگاه نیوکاسل استرالیا در ایمیلی به لایوساینس گفت: «اسپرم در حباب محافظتشدهی اپیدیدیم میتواند در حالت زنده با عملکردی سرکوبشده تا حدود دو هفته ذخیره شود.»
خارج از محیط گرم و محافظ بیضهها، اسپرم با دنیایی بسیار غیرقابل پیشبینی روبهرو میشود. گرچه اغلب گفته میشود اسپرمها هنگام تماس با اکسیژن میمیرند، این باور درست نیست؛ بااینحال، میزان رطوبت برای بقای آنها حیاتی است.
«اسپرم اگر به درستی منجمد شود، میتواند تا چند دهه زنده بماند»
اگر اسپرم روی سطحی خشک و خارج از بدن، بدون محیط مایع برای شنا باقی بماند، در عرض چند دقیقه تا حداکثر یک ساعت از بین میرود؛ اما در شرایط ایدهآل آزمایشگاهی مثل فرآیندهای کمکباروری و لقاح خارج رحمی (IVF)، جایی که اسپرم در محیطی کنترلشده انکوبه میشود، این سلولها میتوانند تا ۷۲ ساعت زنده بمانند.
بااینحال، طول عمر اسپرمها با کمک پیشرفتهای فناورانه دیگر بهطور قابلتوجهی افزایش مییابد. نیکسون میگوید: «اسپرم اگر به درستی منجمد شود، میتواند تا چند دهه زنده بماند.» اما اسپرمها میتوانند بهطور طبیعی، پس از خروج از بیضه، در داخل بدن نیز مدت قابلتوجهی زنده بمانند.
کریستوفر برت، استاد زیستشناسی تولیدمثل در دانشگاه داندی بریتانیا، به لایوساینس گفت:
گزارشهایی اندک وجود دارد که نشان میدهد اسپرم ممکن است در دستگاه تناسلی زنانه تا چرخه قاعدگی بعدی، یعنی تا ۲۸ روز زنده بماند، اما این موارد بسیار نادرند؛ بنابراین اکثر افراد میگویند اسپرم تا هفت روز زنده میماند. ما این را میدانیم؛ زیرا اگر کسی تا هفت روز پیش از تخمکگذاری رابطه جنسی داشته باشد، هنوز حدود ۵ درصد احتمال بارداری وجود دارد. به همین خاطر فرض بر این است که اسپرم میتواند تا این مدت زنده بماند.
